Акт аренды рабочего скота; 1352 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 134. № 2

Категории

Рукописи латинского алфавита

Идентификатор
Акт аренды рабочего скота; 1352 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 134. № 2
Название
Акт аренды рабочего скота; 1352 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 134. № 2
Вид (Тип)
Акт
Разновидность (характер)
Нотариальный акт
Самоназвание
Çoatica
Аннотация
Нотариальный акт, в соответствии с которым Саламоне, сын покойного Уберто де Сакрато, от имени и по поручению своей матери, госпожи Альбертины де Сакрато, передал Франческо по прозванию Манегольдо в аренду на условиях зоатики на один год двух быков из имущества госпожи Альбертины стоимостью 32 старых феррарских лир. Согласно договору, арендатор должен содержать, охранять, стеречь, пасти и кормить быков на свои средства начиная от установленного договором срока. Если быки, или один из них, погибнут, падут, ослабнут или покалечатся по вине, умыслу или от отсутствия должного присмотра арендатора, или его пастухов, или его родственников, или от непосильных сельскохозяйственных работ, возмещение всех убытков падает на арендатора. Если же ущерб этот произойдет Божьим промыслом, по непредвиденному случаю или вследствие естественной смерти, это будет убытком арендодательницы. Для доказательства гибели животных без его вины и освобождения от возмещения ущерба арендатор должен представить достойных доверия свидетелей (не из членов своей семьи), шкуру и тушу погибших животных, а в течение трех дней после того, как быки заболеют, оповестить об этом арендодательницу. Если не оповестит, а они погибнут, весь ущерб должен возместить арендатор. В составе акта также находится особый пакт – дополнительное соглашение, присоединенное к договору. По окончании срока аренды или позже, как будет угодно арендодателю, действующему от указанного имени, арендатор должен отвести быков на феррарский рынок, продать их, чтобы вернуть арендодательнице сумму, в которую был оценен объект сделки. Выгода или убыток от совершенной продажи разделяется между сторонами поровну. В то же время арендатору запрещена продажа или отчуждение этого имущества без предоставленного на это разрешения и поручения арендодателя, который действует от указанного имени, сохраняя за собой над этим имуществом власть и право собственности. Плата за аренду составляет 25,5 стайо пшеницы к празднику Святой Марии в августе. Арендатор отказался прибегать к правовой защите, обязался не противодействовать заключенному контракту и принес клятву на Евагелии в том, что он будет соблюдать условия договора и никаким образом не будет его оспаривать.
Подлинность
Подлинник
Аргументация подлинности
Совокупность признаков: пергамен, сохранность чернил, особенности почерка, аутентичный формуляр.
Размеры
310 х 178 мм
Количество листов
1
Алфавит
Латиница
Стиль / тип письма
Нотариальный курсив
Материал
Форма
Отдельный лист
Формат листа / тетради
Carta transversa
Цвет чернил
Коричневый
Страна
Италия
Учреждение создания
Провенанс
В XIX веке документ хранился в Государственном архиве Модены (Италия). Приобретен Николаем Петровичем Лихачевым в период до 1914 года.
Библиография
Срединская Н.Б. Феррара XIV века в отражении актов родового архива Сакрати. М.: Индрик, 2017; Кононенко А.М. К вопросу о западноевропейском средневековом частном акте // Вспомогательные исторические дисциплины. Т. III. Л.: Наука, 1970. С. 350-360; Кононенко А.М. К истории итальянского нотариата XI-XIII вв. // Вспомогательные исторические дисциплины. Т. VI. Л: Наука, 1974. С. 318-330; Люблинская А.Д. Латинская палеография. М.: Высшая школа, 1969; Cappelli A. Cronologia, cronografia e calendario perpetuo: dal principio dell'Era Cristiana ai giorni nostri. Milano: Ulrico Hoepli Editore, 1930.
Состояние памятника
Хорошее.
Состояние надписи
Утраты текста отсутствуют.
Текст на языке оригинала
[Нотариальный знак] (1) In XPisti nomine amen. Anno eiusdem Nativitatis Millesimo trecentesimo quinquagesimo secundo, indictione (2) quinta, Ferrarie, die tercio mensis Octubris, sub porticu Pallacii comunis Ferrarie. Presentibus testibus vocatis et rogatis: (3) Gerardo de Grillo notario et Alexio notario quondam Anthonii de Vimignano. Francischus dictus (4) Manegoldus quondam ser Guidonis de Gryla de Tamara obligando se et sua bona per se suosque (5) heredes fuit contentus, confessus et bene in concordia cum Salamono quondam domini Uberti de Sacrato de contrata Sexti sancti (6) Romani, presenti et stipulanti vice et nomine domine Albertine de Sacrato sue matris se ab eadem habuisse et recepisse ad çoaticam (7) ad conducendum hinc ad unum annum proxime venturum incipiendo termino in Kalendis mensis Septembris proxime elapsi duos (8) boves, unum bonelum cum cornibus apertis levatis, alium [all] brunum cum cornibus [platis] calvis precii et extra de capitali (9) dicte locatricis et de communi concordia et voluntatem dictarum partium triginta duarum librarum ferrarinarum veterum. Et renunciavit exceptioni non datorum, (10) non habitorum, non traditorum, non receptorum, non dessignatorum dictorum bovum speique future habitionis et receptionis, forique privillegio, exceptioni (11) doli mali, actioni in factum, condictioni sine causa, omnique alii exceptioni suo iuri et legum auxilio sibi competenti vel competituro. Quos bo- (12) ves promisit dictus conductor dicto locatori dicto nomine presenti et stipulanti bene et diligenter gubernare, salvare, custodire, pascere et nutrire (13) usque ad terminum antedictum omnibus dicti conductoris periculis et expensis. Et si sua mala cura vel custodia, dolo seu negligentia dicti (14) conductoris et suorum custodum et famillie vel propter rusticum laborem dicti boves vel ipsorum alliquis perderentur, morirentur (15) infirmarentur vel devastarentur totum damnum sit dicti conductoris. Et promisit dictum locatorem dicto nomine conservare (16) indempnes. Si vero Dei iudicio, casu fortuito et morte naturali hoc aciderit, totum damnum sit dicte locatricis, faciendo dictus (17) conductor dicte locatricis plenam fidem de Divino iudicio, casu fortuito et morte naturali per testes fide dignos, qui non sint (18) vel fuerint de famillia dicti conductoris et per representationem corii et carnium et bestie mortue et per denuntiationem infirmitatis infra (19) tercia die postquam dicti boves vel ipsorum alliquis fuerint infirmatur, si non denuntiaret. Si non denuntiaret et morirentur, totum (20) damnum sit dicti conductoris. Et nomine çoatice dictorum bovum dictus conductor per se suosque heredes dare et solvere promisit (21) dicto locatori dicto nomine presenti et stipulanti in festo Sancte Marie mensis Augusti proxime venturo vigintiquinque staria et dimidium (22) furmenti [sic] boni, niti in legalis conducti Ferrarie ad domum habitationis dicti locatori omnibus dicti conductoris periculis et expensis. (23) Et si teneret dictos boves ultra dictum terminum, promisit solvere çoaticam pro rata tem[pore]. In fine vero dicti termini vel infra (24) terminum quandocumque dicto locatori dicto nomine placuerit, dictus conductor promisit dictos boves conducere in foro Communis Ferarie ubi ven- (25) dere cum licentia dicti locatori dicto nomine de quorum pretio dicta locatrix habere debeat capitalle suum predictum ab inde supra et infra (26) lucrum et damnum si quid fuerit illud inter partes predictas equaliter dividatur. Et non liceat dicto conductori vendere (27) nec alienare dictos boves nec ipsorum allique [sic] alicui persone absque expressa licentia et mandato dicti locatoris dicto nomine, (28) qui locator dicto nomine in se [reservit] [retinit / resinit] dominium et proprietatem dictorum bovum donec predicta omnia et singulla fuerint (29) integraliter observata cum reffectione damnorum et expensarum in causa et extra. Constituens se dictus conductor per pactum soluturum (30) et obsevaturum hec omnia et singulla suprascripta et infrascripta et conveniri posse in omni loco, terra et foro et specialiter (31) in civitatibus Ferrarie, Bononie, Mantue, Veneçiis et generaliter in omni allii loco, terra et foro diebus feriatis et non feriatis, (32) non obstantibus aliquibus feriis presentibus nec futuris, quibus ex nunc prout ex tunc pacto specialli expresse renunciavit (33) et promisit eidem per pactum refficere et restituere omnia et singulla damna et expensas que et quas se habet vel habuerit in causa (34) et extra pro dicta çoatica habenda et exigenda et pro predictis omnibus et singullis sibi factis observare, credendo sibi (35) per pactum de damnis et expensis suo simplici verbo sine omni honere sui sacramenti et testium probatione. Et preceptum unum (36) trium dierum de predictis recipere promisit quandocumque dicto locatori dicto nomine placuerit et per pactum renunciavit terminis et precepto (37) decem et viginti dierum secundum formam statutis Communis Ferrarie et omnibus feriis presentibus et futuris ad quod preceptum recipere in omnia predicta in iudicio (38) confitendum et vera esse. Dictus conductor fecit, constituit et ordinavit Andream a Laete notarium absentem tanquam presentem suum certum nuntium et (39) procuratorem specialiter ad recipiendum dictum preceptum et ad confitendum hec omnia in iudicio esse vera, promittens se firmum ratum et (40) gratum habiturum quicquid per dictum suum procuratorem factum fuerit in predictis circa predicta et quolibet predictorum et non contravenire. Et si dictus (41) conductor non attenderit et observaverit dicte locatrici omnia et singulla in presente instrumento quatenus ut dictum est, [quod] licitum sit dicte locatrici (42) pacto specialli sua propria auctoritate sine requisitione iudicis vel potestatis diebus feriatis et non feriatis ingredi tenutam in corporalem possessionem (43) bonorum dicti conductoris presentium et futurorum ubicumque elligere voluerit usque ad quantitatem dicti debiti et expensarum et totius sui damni et (44) interesse et ea bona vendere, donare et allienare et apud se iusto pretio retinere tamquam sua bona propria iusto pretio empta. (45) Et promisit per pactum non se appellare a sententia extimatorum Communis Ferrarie nec ab alliqua allia sententia que lata foret contra (46) eum vel in suis bonis ocaxione predicta et sententiam non dicere esse nullam, et si dixerit vel se appellaverit, promisit per (47) pactum dictam appellationem nullitater habere, cassam vanam et nullius valoris et momenti. Que omnia et singulla supradicta (48) promisit dictus conductor per se suosque heredes dicto locatori dicto nomine presenti, stipulanti et recipienti pro suis heredibus firma (49) et rata habere, tenere, attendere, observare, adimplere et non contravenire per se nec per allio modo alliquo ratione vel causa de iure (50) vel de facto sub pena stipulatione promissa centum solidos ferrarinos et obligata omnium suorum bonorum presentium et futurorum cum reffectione damnorum et (51) expensarum in causa et extra, qua pena soluta vel non, contractus firmus permaneat. Et ad maiorem firmitatem omnium predictorum dictus conductor (52) corporaliter tactis scripturis ad sancta Dei Euangellia iuramentum predicta omnia et singulla attendere, observare et non contravenire alliqua (53) ratione vel causa [quam dici possit]. (54) Ego Lanfranchus de [Ata]nis imperialli auctoritate notarius hiis omnibus presens fui et rogatus scribere scripsi.
Комментарий линвистический
Документ составлен на средневековой латыни области Эмилия-Романья. Самым заметным отличием средневековой латыни в рукописных памятниках служит замена дифтонгов “ae” и “oe” классической латыни одной буквой “e”.
Техническая дата
1352-10-03
Дата создания (внутренняя датировка)
Anno eiusdem Nativitatis Millesimo trecentesimo quinquagesimo secundo, indictione quinta, Ferrarie, die tercio mensis Octubris.
Дата создания (точная)
1352-10-03
Обоснование датировки
Дата указана в тексте.
Век
XIV в.
Персона (Автор)
Персона (Упомянутое лицо)
Персона (Cоавторство)
Персона (Писарь или переписчик)
Комментарий палеографический
Документ написан нотариальным курсивом на основе минускула. Строчные буквы являются основными в документе. Прописные буквы используются при написании имён собственных и после точек, обозначающих окончание смыслового предложения. Особо прописаны и выделены прописные буквы слов, начинающих новый отрывок текста. Повсеместно присутствуют знаки сокращения. Союз “et” преимущественно пишется полностью, но в ряде случаев заменен особым знаком. Для записи чисел используется пропись.
Комментарий исторический
Феррарский акт зоатики (çoatica, zoatica, iugatica, встречается также glovatica и пр.) представляет собой один из видов договоров аренды скота, получивших широкое распространение в этом регионе начиная с XIV века. В отличие от сочиды (socida – аренда скота, где арендной платой служила половина или другая определенная доля продуктов животноводства), зоатика означала предоставление рабочего скота в краткосрочную аренду, сроком, чаще всего, на один год. В средневековой и античной Италии для пахоты и других сельскохозяйственных работ чаще служили волы (холощеные быки), а не лошади; лошадей приберегали для военных нужд. Так и в представленном документе, как это обычно для зоатики, объектом сделки является пара быков (bos), а в виде арендной платы выступает пшеница, продукт, полученный с использованием этого быка как рабочей силы. По условиям договора размер арендной платы определен в 25,5 стайо пшеницы, которую после уборки урожая на праздник св. Марии в августе арендатор обязался доставить к дому арендодательницы. Следует отметить, что зоатика относится к новому виду контрактов, которые знаменовали эпоху перехода к новым отношениям в обществе и экономике Феррары после освобождения зависимого крестьянства. Они не получали ранее широкого распространения. Это краткосрочная аренда за фикт, медзадрия (аренда земли, где арендной платой служила половина или другая определенная доля всего, что получено медзадро от арендованной им земли), сочида и др. Перемены в обществе, развитие экономики требовали все более высокого уровня развития права, и феррарский нотариат вносил свой вклад в его развитие и усовершенствование.
Место создания
Топонимический комментарий
Локальная дата определяет, что договор заключен в Ферраре, под портиком Дворца Феррарской коммуны (Ferrarie… sub porticu Pallacii comunis Ferrarie).

© 2024 Санкт-Петербургский Институт истории РАН

Войти