Акты инвеституры по праву ливелла и тенуты; 1397 г. Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 134. № 19

Категории

Рукописи латинского алфавита

Идентификатор
Акты инвеституры по праву ливелла и тенуты; 1397 г. Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 134. № 19
Название
Акты инвеституры по праву ливелла и тенуты; 1397 г. Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 134. № 19
Вид (Тип)
Акт
Разновидность (характер)
Нотариальный акт
Самоназвание
[Документ А] Instrumentum investitionis livelli; [Документ В] Tenuta.
Аннотация
Два нотариальных акта, записанные на одном листе. [Документ А] Инвеститура по праву ливелла. Госпожа Джакома, жена нотария Франческо Капокли, дочь и наследница покойного Пьетро, сына покойного Альбертино де Назелино из Феррары, а также Альбертина, дочь и наследница покойного Альбертино, сына покойного Гвидото де Назелино, брата вышеупомянутого Пьетро, были инвестированы по праву непрерывного ливелла принадлежащим церкви Сант-Алессио участком пашенной земли размером в 12 стайо в месте, называемом Тамаквина, с запрудой по ту сторону дамбы, расположенном в вилле Фоссанова, феррарского дистрикта, со стороны Мадрарии. В акте инвеституры, заключенном в 1393 году, содержалось дополнительное соглашение, по которому это имущество, переданное на основаниях ливелла, должно было полностью перейти к пережившей родственнице, если умершая не оставит потомства. После смерти госпожи Альбертины, умершей бездетной, доктор права господин Джованни де Спадариис, гражданин Феррары, судья совета Двенадцати Мудрых, а также судья, назначенный маркизом Николо д'Эсте для ведения дел, связанных с имуществом церкви Сант-Алессио в Ферраре, принял решение о передаче доли прав умершей Альбертины госпоже Джакоме. Господин Джованни де Спадариис инвестировал указанным имуществом мужа госпожи Джакомы, нотария Франческо Капокли, действовавшего от имени и по поручению супруги. В качестве платы за ливелл каждый год в марте уплачивается 1 старый феррарин, а в качестве нового добавления, установленного документами папской канцелярии, 10 феррарских сольди. [Документ В] Вступление в фактическое обладание – тенута. Госпожа Джакома вступила во владение указанным участком земли.
Подлинность
Подлинник
Аргументация подлинности
Совокупность признаков: материалы, манера письма, аутентичный формуляр, нотариальные знаки, подписи нотариев.
Количество листов
1
Алфавит
Латиница
Стиль / тип письма
Нотариальный курсив
Материал
Форма
Отдельный лист
Формат листа / тетради
Carta transversa
Цвет чернил
Коричневый
Страна
Италия
Учреждение создания
Провенанс
В XIX веке документ хранился в Государственном архиве Модены (Италия). Приобретен Николаем Петровичем Лихачевым в период до 1914 года.
Библиография
Срединская Н.Б. Феррара XIV века в отражении актов родового архива Сакрати. М.: Индрик, 2017; Кононенко А.М. К вопросу о западноевропейском средневековом частном акте // Вспомогательные исторические дисциплины. Т. III. Л.: Наука, 1970. С. 350-360; Кононенко А.М. К истории итальянского нотариата XI-XIII вв. // Вспомогательные исторические дисциплины. Т. VI. Л: Наука, 1974. С. 318-330; Люблинская А.Д. Латинская палеография. М.: Высшая школа, 1969; Cappelli A. Cronologia, cronografia e calendario perpetuo: dal principio dell'Era Cristiana ai giorni nostri. Milano: Ulrico Hoepli Editore, 1930.
Состояние памятника
Удовлетворительное. Пергамен, особенно нижняя его часть, поврежден плесенью, но это не препятствует прочтению текста.
Состояние надписи
Текст сохранился полностью.
Текст на языке оригинала
[Нотариальный знак] (1) In XPisti nomine amen. Anno eiusdem Nativitatis Millesimo trecentesimo nonagesimo septimo, indictione quinta, die (2) decimo mensis Ianuarii, Ferrarie in contrata Sancti Romani in domo, in qua coadunantur duodecim Sapientes civitatis Ferrarie. Presentibus testibus (3) vocatis et rogatis: Ubertino quondam domini Peppi de Guidabertis de contrata Bucechanallium, Iohanne quondam ser Maii de Me- (4) delana, Merçario de contrata Sancti Romani, Petro de Bechariis, filio quondam ser Iachobi de Bechariis de contrata Centum [Vassurarum / Vassircarum] (5) civitatis Ferrarie et aliis. Cum domina Iachoba uxor Francisci Capocli notarii de contrata Sancti Gregorii civitatis Ferrarie filia et heres quondam (6) Petri olim ser Albertini de Naxelino de Ferraria et Albertina filia et heres quondam Albertini olim Guidoti de Naxelino, (7) fratris dicti quondam Petri sive altera earum nomine [iure] livelli in perpetuum seriem litterarum apostolicarum Sanctissimum in XPisto patris et domini (8) nostri domini Bonifacii Divina providentia pape noni essent investite per sapientem et discretum virum dominum Gerardum (9) cognominatum de la Fracta quondam iudicem duodecim Sapientum civitatis Ferrarie necnon iudicem delegatum super bonis (10) et iuribus ecclesie sancti Alexii de Ferraria per illustrem et magnificum dominum dominum Albertum olim marchionem Estensem de una petia (11) terre aratorie duodecim stariorum terre vel circa que hodie apellantur la Tamaquina cum sclapa ultra aggerem posita in villa (12) Fossanove a latere Madrarie districtus Ferrarie infra hos confines, videlicet: uno latere Iohannes et Albertinus de Guidobertis olim et hodie (13) heredes dicti Iohannis, alio latere olim magister Berthus de Chavaleria cerclarius, et hodie sui heredes, uno capite Padus aggere (14) mediante, alio capite bona et iura Episcopatus Ferrarie vel si qui alii sint veriores confines, solvendo omni anno de mense Martii unum ferrarinum (15) veterum et pro additione nova contenta in dictis letteris apostolicis soldos decem ferrarinos. Ita et taliter et cum pacto inter eos apposito quod altera ipsarum decedente (16) sine liberis pars sic decedentis ac restat alteri parti supervenienti pleno iure secundum quod de predictis omnibus constat publico instrumento investiti-(17)onis scripto manu mei Guielmi de Betto notarii infrascripti acto in Millesimo trecentesimo nonagesimo tercio indictione prima die ultimo mensis Ianuarii. Et cum (18) dicta Albertina decesserit et mortua sit sine liberis ita quod pars ipsius Albertine vigore dicte investiture acrescit ipsi domine Iachobe (19) et perveniat pleno iure [se] circo egregius legum doctor dominus Iohannes de Spadariis civis Ferrarie iudex duodecim Sapientum civitatis Ferrarie (20) necnon iudex delegatus super bonis et iuribus dicte ecclesie Sancti Alexii de Ferraria per illustrem et magnificum dominum dominum Nicholaum (21) marchionem Estensem et civitatis patronum et legiptimum administratorem dicte ecclesie prout de dicta delegatione asseruit idem dominus Iohannes (22) constare publici instrumento seu decreto scripto manu Petronii filii ser Iuliani de Bononia cognominati de la Fracta [зачеркнуто] Mella cancellarii prescripti (23) domini marchionis vel alteri notarii exequendo formam dicti instrumenti investitionis et pacti in eo appositi et iuxta seriem et formam dictarum litterarum (24) apostolicarum et omni alio modo, forma et iure quibus mellius et efficatius potest et potuit investivit cum quadam carta quam habe- (25)bat in manu Francischum Capoclum notarium filium ser Nicholai Capocli notarii de contrata Sancti Gregorii civitatis Ferrarie presentem et recipientem (26) vice et nomine dicte domine Iachobe eius uxoris et filie dicti quondam Petri olim ser Albertini de Naxelino et pro ipsius domine Iachobe filiis (27) et heredibus de tota suprascripta petia terre superius contenta et confinata, videlicet: de dimidia de qua dicta Albertina utsupra fuerat investita et (28) perventa ad ipsam dominam Iachobam ex investitione predicta per mortem dicte Albertine et ex iure acrescendi et de altera dimidia secundum (29) quod dicta domina Iachoba suo nomine proprio erat investita ut in dicto instrumento continetur cum introitu et exitu suo suisque finibus et coherentiis (30) et cum omnibus et singulis ad ipsam rem spectantibus et petinentibus, dans licentiam dicto Francischo recipienti pro dicta domina Iachoba et ipsi (31) domine Iachobe de qua ut supra intrandi, standi et aprehendendi propria auctoritate tenutam et corporalem possessionem dicte rei, et ipsam rem (32) possidendi et usufructandi et de ea quantum est respectu utillis dominii omnia et singula faciendi et consequendi ac habendi que in dictis (33) litteris apostolicis continentur directo dominio retencto et [remanente] penes dictum rectorem dicte ecclesie seu ecclesiam predictam. Et per recogni-(34)tione dicte rei dictus Francischus vice et nomine predicte domine Iachobe pro qua promixit de rati habitione sub obligatione omnium suorum bonorum (35) presentium et futurorum et pena infrascripta dare et solvere promixit dicto domino Iohanni iudici delegato antedicto, presenti, stipulanti et recipienti nomine et (36) vice dicte ecclesie omni anno de mensis Marcii unum ferrarinum veterum. Et pro additione nova contenta in dictis litteris apostolicis soldos decem ferrarinos sub pena (37) dupli prout et sicut in dictis litteris apostolicis contentum. Et pro presenti investitura dictus Franciscus dicto nomine in presentia suprascriptorum testium et (38) mei notarii infrascripti dedit et solvit dicto domino Iohanni iudici delegato antedicto, presenti et recipienti vice et nomine dicte ecclesie vigesimam partem iusti precii (39) dimidie dicte rei de qua dicta domina Iachoba est investita et in qua iure acrescendi succedit ut predicitur et iuxta serie dictarum litterarum apostolicarum (40) hoc tamen acto et inter partes predictas convento et declarato quod omnes et singuli successores in dictis rebus qui tamen non sunt in presenti investitione (41) comprehensi aut comprensi non debeant intelligi teneantur et debeant cum casus dicte successionis advenerit petere se investiri sub simili (42) modo temporibus et conditionibus in dictis litteris apostolicis contentis et tunc solvere pro dicta investitura ea que in dictis litteris continentur. Ita tamen quod (43) non liceat dicte domine Iachobe livelarie nec predictis pro quibus investituram recipit alienare vel transfere dictam rem titulo aliquo in personam (44) prohibitam prout et secundum tenorem dictarum litterarum apostolicarum. Quam rem promixit dictus dominus Iohannes iudex delegatus antedictus eidem Francisco, (45) presenti et stipulanti nomine quo supra legiptime ab omni persona, collegio et universitate autoriçare et defensare in iudicio et extra omnibus dicte ecclesie (46) iudiciis et expensis. Ita et taliter quod dictus dominus Iohannes de suo proprio in aliquo casu minime teneatur. Que omnia et singula suprascripta (47) et alia in dictis litteris apostolicis contenta promixerunt dicte partes sibi invicem utsupra per se et suos heredes et successores solemni stipulatione observare (48) et firma et rata perpetuo habere, tenere et non contrafacere vel venire per se vel alium aliqua ratione vel causa de iure vel de facto sub (49) obligatione bonorum dicte ecclesie et dicte domine Iachobe livellarie presentium et futurorum et sub pena dumtaxat in dictis litteras apostolicis contentis. (50) Ego Guielmus filius magistri Anthonii de Betto publicus imperiali auctoritate notarius ferrariensis predictis omnibus et singulis presens fui et rogatus (51) scribere scripsi. [Нотариальный знак] (52) In XPisti nomine amen. Anno eiusdem Nativitatis Millesimo trecentesimo nonagesimo septimo, indictione quinta, die quintodecimo (53) mensis Maii in infrascripta petia terre. Presentibus testibus vocatis et rogatis: honesto viro domino Nicolao filio Ge- (54) dani Merçarii, archipresbiteri plebis Sancti Martini de Pontonaria districtus Ferrarie, ser Mengolino Pigi- (55) nello filio quondam Pigrini qui fuit de Bononia, habitatore ad presens ville Fossanove a latere Madrarie, To- (56) masio filio quondam Andriolli de Speranis de villa Sancti Martini districtus Ferrarie, habitante in dicta villa ubi (57) dicitur I Boschi et aliis. Domina Iacoba uxor Francisci Capocli notarii de contrata Sancti Gregorii civitatis Ferrarie, (58) filia et heres quondam Petri olim ser Albertini de Naselino de Ferraria vigore licentie sibi concesse et date (59) per egregium legum doctorem dominum Iohannem de Spadariis civem ferrariensem iudicem duodecim Sapientum civitatis Ferrarie necnon (60) iudicem delegatum super bonis et iuribus ecclesie Sancti Alexii de Ferraria per illustrem et magnificum dominum dominum Nicolaum mar- (61) chionem Estensem et patronum et legiptimum administratorem dicte ecclesie Sancti Alexii prout de dicta licentia publico instrumento (62) investitionis livelli scripto manu Guielmi notarii filii magistri Anthonii de Beto publici imperialis auctoritate notarii ferrariensis et omni alio (63) modo, forma et iure quibus melius potest et potuit intravit, stetit et apprehendit tenutam et corporalem possessionem unius petie (64) terre aratorie duodecim stariorum terre vel circa que hodie apellatur La Tamagnina et unius sclape ultra aggerem posite in villa (65) Fossanove a latere Madrarie districtus Ferrarie infra hos confines: uno latere Iohannes et Ubertinus de Guidobertis olim et hodie (66) heredes dicti Iohannis, alio latere olim magister Berthus de Cavaleria cerclarius et hodie sui heredes, uno capite Padus aggere mediante, (67) alio capite bona et iura Episcopatus Ferrariensis vel si qui alii sint veriores confines dicte rei. Intrando in dictam rem et per ipsam eundo et (68) stando et redeundo et in ipsa moram faciendo ad sui libitum et in manibus suis accipiendo de terra, herbis et fraschis arborum, (69) dicens et protestans dicta domina Iacoba, quae dictam tenutam accipiebat animo tenendi et possidendi dictam rem de ceptero paci- (70) fice et quiete per se suosque filios et heredes. (71) Ego Franciscus filius quondam Novellini de Dalmesanis de Rode imperiali auctoritate notarius ferrarensis publicus predictis omnibus (72) et singulis presens fui et rogatus scribere scripsi.
Комментарий линвистический
Документ составлен на средневековой латыни области Эмилия-Романья. Самым заметным отличием средневековой латыни в рукописных памятниках служит замена дифтонгов “ae” и “oe” классической латыни одной буквой “e”.
Техническая дата
1397-01-01
Дата создания (внутренняя датировка)
[Документ А] Anno eiusdem Nativitatis Millesimo trecentesimo nonagesimo septimo, indictione quinta, die decimo mensis Ianuarii; [Документ В] Anno eiusdem Nativitatis Millesimo trecentesimo nonagesimo septimo, indictione quinta, die quintodecimo mensis Maii.
Обоснование датировки
Даты указаны в тексте.
Век
XIV в.
Персона (Автор)
Персона (Упомянутое лицо)
Персона (Cоавторство)
Персона (Писарь или переписчик)
Комментарий палеографический
Документ написан нотариальным курсивом на основе минускула. Строчные буквы являются основными в документе. Прописные буквы используются при написании имён собственных. Начало основной части формуляра после инвокации, локальной и хронологической дат и перечисления свидетелей сделки отделено особым знаком в виде особо прописанной литеры “С”. Повсеместно присутствуют знаки сокращения. Союз “et” преимущественно пишется полностью, но в ряде случаев заменен особым знаком. Для записи чисел используется пропись.
Комментарий исторический
Ливелл и эмфитевзис были широко распространены в практике Северной и Центральной Италии периода раннего Средневековья и получили дальнейшее развитие в XII–XIII веках. Причиной было следующее: эти форма земельного держания устанавливали надежный баланс интересов как собственника земли, предоставляемой в долгосрочное наследуемое пользование, так и пользователя (ливеллярия или эмфитевта). Основным отличием ливелла от эмфитевзиса являлся его срок – 29 лет. Срок ливеллярного контракта с правом его возобновления через 29 лет должен был предотвратить возможность приобретения ливеллярием земли в собственность по сроку приобретательной давности (30 лет в юстиниановом праве). Эмфитевзис же, воспринявший основные черты одноименного древнеримского контракта, предоставлял право пользования чужой недвижимостью трем поколениям, на долгие 60 или даже 99 лет. Еще одним отличием ливелла от эмфитевзиса является то, что в Древнем Риме такой вид права на чужую вещь распространен не был, он появляется во времена Средневековья. Ученые, занимавшиеся ливеллом, указывают, что точное время и место появления этого вида соглашений неизвестно, хотя признают, что во всех основных своих чертах ливелл опирается на все то же наследие постклассического римского права – эмфитевзис и суперфиций. Ливелл и эмфитевзис оставались актуальными для Феррары в XIV–XV веках, тогда как в других Североитальянских центрах к XIV веке такие виды долгосрочных контрактов под влиянием кардинальных изменений в обществе и экономике утрачивали прежнюю актуальность, уступали место другим или, сохраняя прежнее название, меняли свое содержание. Для Феррары такого рода контракты, напротив, имели особое значение. Сохраняя полноту содержания и все условия таких договоров, феррарские акты XIV–XV веков добавляли к своему формуляру новые клаузулы, укрепляющие положение сторон. Фактором, который во многом определял специфику развития Феррары, было то, что с первых веков своего существования (VIII–IX) она вошла в состав папской области, и с IX–X веков многие ее земли стали церковной собственностью. Отчуждение таких земель было запрещено, поэтому церкви, монастыри и другие церковные учреждения распоряжались своими обширными земельными владениями, предоставляя их в пользование на основаниях ливелла или эмфитевзиса. Часто, как и в нашем акте, в качестве собственника земли в таких договорах выступала церковь, но встречалось и предоставление земли в ливелл светскими землевладельцами. Особенностью представленного договора является то, что недвижимость предоставляется в бессрочное наследуемое пользование, а не на обычный срок 29 лет.
Место создания
Место (упомянутое)
Топонимический комментарий
Первый договор заключен в Ферраре, в контраде Сан-Романо, в доме, где собирается коллегия Двенадцати мудрых Феррары (Ferrarie in contrata Sancti Romani in domo, in qua coadunantur duodecim Sapientes civitatis Ferrarie). Второй договор заключен в вилле Фоссанова феррарского дистретто со стороны Маррары (in villa Fossanove a latere Madrarie districtus Ferrarie).

© 2024 Санкт-Петербургский Институт истории РАН

Войти