Акт продажи домов в Пискарии; 1188 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 143. № 3
Рукописи латинского алфавита
- Кононенко А.М. К вопросу о западноевропейском средневековом частном акте // Вспомогательные исторические дисциплины. Т. III. Л.: Наука, 1970. С. 350-360;
- Кононенко А.М. К истории итальянского нотариата XI-XIII вв. // Вспомогательные исторические дисциплины. Т. VI. Л: Наука, 1974. С. 318-330;
- Люблинская А.Д. Латинская палеография. М.: Высшая школа, 1969;
- Cappelli A. Cronologia, cronografia e calendario perpetuo: dal principio dell'Era Cristiana ai giorni nostri. Milano: Ulrico Hoepli Editore, 1930;
- Salemme T. Prime note sulla proprieta fondiaria del monastero milanese di S. Maria del Lentasio nel secolo XIII // Nuova rivista storica. 2008. Vol. XCII. No 1. P. 93;
- Verri Pietro. Storia di Milano. Milano: Societa tipografica de’ classici italiani, 1834.
[Нотариальный знак] Anno d(omin)ice incar(nationis) mill(e)ximo centeximo octuageximo octavo. sexto kal(endas) febr(uarii). indic(tione) sexta. Investivit p(er) mercatu(m) no(m)i(n)e venditionis Iacobus qui
d(icitu)r d(e) pisscaria d(e) civ(itat)e mediol(anensis). Orrigonu(m) qui d(icitu)r heregniosus ad par(tem) Naziroli et Gerardini fratr(um) fili(orum) emancipat(orum) ip(s)i(us) Orrigoni. Et
om(n)iu(m) alior(um) filior(um) quos ip(s)e Orrigonus habitur(us) est. Et ad par(tem) Marchesotti q(ui) d(icitu)r bixol(us) d(e) ead(e)m civ(itat)e. No(m)i(n)ative d(e) tota illa casa que sibi ad-
venit in par(te) a fr(atr)ib(us) suis. Videlicet maltalliato et beltrammo p(er) divisione(m) int(er) eos factam. Et d(e) tota illa casa que fuit ip(s)i(us) beltram(m)i. et qua(m) ip(s)e
beltramm(us) vendiderat pet(ro) filio emancipato quintavallis q(ui) d(icitu)r d(e) mama. Et qua(m) casam ip(s)e Iacob(us) recup(er)avit iure successionis equali p(re)tio. Et d(e)
qua casa ip(s)e beltram(m)us fecit cartam venditionis in eu(n)d(e)m Iacobu(m) fr(atr)em suu(m). Et iace(n)t ip(s)e Case in ead(e)m civ(itat)e. ad locu(m) ubi d(icitu)r in pisscaria. Q(ui)bus
coh(e)ret ad sup(er) totu(m) a ma(ne) via. et in aliq(uo) rogerii d(e) pisscaria. a m(e)r(idie) h(e)redu(m) q(uon)dam Algisetti s[…]toris. a ser(o) monasterii lantaxii. a m(on)t(e) ip(s)i(us) rogerii. Quan-
tecu(m)q(ue) invente fueri(n)t in in(tegrum) in eod(e)m p(er)maneant mercato. p(ro) p(re)tio d(e) arg(e)n(ti) d(e)n(ariorum) b(o)n(orum) mediol(anensis) nove monete libr(is) Centum septuaginta. Vid(e)l(i)cet illa que
fuit ip(s)i(us) beltra(m)mi d(e) qua fecit carta(m) venditionis in eu(n)dem Iacobu(m) p(ro) p(re)tio d(e) libr(is) sexaginta et novem. Quas ip(s)i emptores solvere d(e)bent a m(odo) ad kalen-
das martii p(ro)ximas. Et illa que fuit ip(s)i(us) Iacobi que sibi advenit in par(te) ab ip(s)is fr(atr)ib(us) suis p(er) divisionem int(er) eos factam; ut supra l(egitur) p(ro) p(re)tio d(e)
libr(is) centum et sol(idis) viginti. Quas p(re)dicti emptores sic solvere d(e)be(n)t vid(el)ic(et) p(er) om(ne)s q(ui)nque m(en)ses libr(as) viginti et q(ui)nque. Et quando ip(s)e Iacobus
erit solutus d(e) i(am)s(crip)tis om(n)ib(us) d(e)n(ariis). d(e)bet facere in eosdem emptores tal(e)m carta(m) venditionis d(e) i(am)s(crip)tis casos cu(m) om(n)ib(us) utilitatib(us) et cautionib(us) que opus fuerit q(ua)l(e)m
iud(e)x ip(s)or(um) emptor(um) laudaverit. Et d(e)bet eis dare bonu(m) fid(e)iussore(m) p(ro)defensione i(am)s(crip)tar(um) casar(um) q(ui) d(e)bebit se obligare o(mn)i t(em)p(o)r(e). Et insup(er) p(ro)misit et guadia(m) dedit obli-
gando om(n)ia sua bona no(m)i(n)e pignoris p(re)dictus Orrigonus Eid(e)m Iacobo Ita q(uo)d dabit ac solvet ip(s)e Orrigonus v(e)l faciet dare ac solvere ip(s)os emptores
Eid(e)m Iacobo i(am)s(crip)tos om(ne)s d(e)n(arios) p(er) i(am)s(crip)ta co(n)stituta; ut supra l(egitur) Et q(uo)d restaurabit v(e)l faciet restaurare totu(m) dispendiu(m) et servitiu(m) seu guid(e)rdonu(m) q(uo)d aliq(o) m(odo) fi(et) p(ro)
i(am)s(crip)tis d(e)n(ariis) exigendis v(e)l ab alio mutuandis p(re)t(er)ito unoq(uo)q(ue) t(e)r(min)o. Et ind(e) posuit fid(e)ussores Ita ut un(us)q(ui)sq(ue) teneat(ur) in solidu(m). et ut un(us)q(ui)sq(ue) in solidum co(n)veniri pos-
sit. et remisso iure ne p(ri)us co(n)veniat(ur) alt(er) etia(am) si solvendo sit. Guidottu(m) q(ui) d(icitu)r bixol(us) et Alb(er)tu(m) q(ui) d(icitu)r monetari(us) d(e) i(am)s(crip)ta civ(itat)e. Q(ui) p(ro) his om(n)ib(us) ut supra l(egitur)
ad impl(e)ndis se obligaver(unt) et p(ri)ncipal(e)s d(e)bitores ab unoq(uo)q(ue) t(e)r(min)o in an(te)a co(n)stituer(unt). renuntiando om(n)i iuri et auxilio usus [et] legis. Et q(ui) etia(m) ex ind(e) similit(er)
obligaver(unt) om(n)ia sua bona no(m)i(n)e pignoris. Eid(e)m Iacobo. Et ip(s)e Iacobus ite(m) p(ro)misit et guadia(m) dedit obligando om(n)ia sua bona no(m)i(n)e pignoris. Eid(e)m
Orrigono ad par(te) i(am)s(crip)tor(um) naziroli et gerardini filior(um) suor(um) emancipator(um) et om(n)iu(m) alior(um) filior(um) suor(um) quos habiturus est et ad par(te) i(am)s(crip)ti marche-
sotti. Ita q(uo)d quando ip(s)e Iacob(us) erit solutus d(e) i(am)s(crip)tis om(n)ib(us) d(e)n(ariis). faciet in eosd(e)m emptores tal(e)m carta(m) venditionis d(e) i(am)s(crip)tis casis cu(m) om(n)ib(us) utilita-
tib(us) et cautionib(us) que opus fuerit qual(e)m iud(e)x ip(s)or(um) emptor(um) laudauerit. Et q(uo)d dabit eis bonu(m) fid(e)iussore(m) p(ro) d(e)fensione i(am)s(crip)tar(um) casar(um) q(ui) d(e)bebit
se obligare om(n)i t(em)p(o)r(e). Et ind(e) posuit fid(e)iussore(m) petru(m) d(e) mama filiu(m) q(uon)dam {…} d(e) i(am)s(crip)ta civ(itat)e. q(ui) p(ro) his om(n)ib(us) ut supra l(egitur) adimpl(e)ndis se fid(e)iussorio
no(m)i(n)e obligavit. Et p(ro) i(am)s(crip)tis Casis d(e)bebu(n)t ip(s)i emptores solvere om(n)i anno illud fictum q(uo)d ip(s)i Iacobus et beltra(m)m(us) fr(atr)es s(un)t soliti solvere p(re)fato mo-
nasterio lantaxii. et q(uo)d fictu(m) est usq(ue) ad d(e)narios octo v(e)l novem tantu(m) ut ip(s)e Iacob(us) ibi manifestavit. Et hoc totu(m) factu(m) est ea lege et co(n)diti-
one q(uo)d i(am)s(crip)ti om(ne)s d(e)n(arios) d(e)bebu(n)t dari in depositum donec ip(s)e Iacob(us) eis eam carta(m) venditio(n)is ut supra l(egitur) fecerit. Et q(uo)d stati(m) ip(s)e Iacobus d(e)bet eis ip(s)a(s)
casas exspedire et exspeditas habere. excepto solario in quo n(un)c ip(s)e Iacob(us) habitat et habitare seu tenere d(e)bet a m(odo) ad festu(m) s(an)c(t)i michaellis p(ro)ximu(m)
sine ullo p(ro) (prae)tio seu ficto exind(e) dato v(e)l req(ui)sito. Et ip(s)o festo transacto p(re)dict(us) Iacob(us) d(e)b(et) ip(su)m solariu(m) exspedire et exspeditu(m) habere. Q(i)a sic i(n)t(er) eos
co(n)venit. Actu(m) in i(am)s(crip)ta civ(itat)e in eccl(esi)a s(an)c(t)e reg(u)l(e). Unde duo
instrum(en)ta uno tenore sunt fieri rogata.
Int(er)fueru(n)t Girardus magister et Guilielmus d(e) pomo et Ambroxius zaccarella et
Guilitionus d(e) merate et Rogerius mainserius et Girardus d(e) bucenigo et Joh(anne)s salaxeri(us)
et martinus falluffa ibi rogati testes.
[Нотариальный знак] Ego Ardericus qui dicor grattacelum nota(riu)s sac(ri) palatii tradidi et sc(ri)psi.
Самым заметным отличием средневековой латыни в рукописных памятниках служит замена дифтонгов ae и oe классической латыни одной буквой e.
Ошибка нотария (или особая манера художественного оформления) привела к тому, что формулы эсхатокола в 29-31-й строках оказались разделены на две колонки с размещением последних слов грамоты посередине последней строки.
В XII веке Северная Италия столкнулась с одним из наиболее тяжёлых испытаний за всю её средневековую историю. Итальянские походы императора Фридриха Барбароссы перевернули привычный уклад жизни жителей Ломбардии и вылились в затяжной конфликт за обладание «воротами» в Италию.
Представленный акт был написан в 1188 году, то есть через 12 лет после окончания пятого и последнего похода Фридриха и поэтому представляет нам возможность увидеть, как жители разорённого войной края заново налаживали свой быт.
Упомянутый в документе монастырь Санта-Мария-дель-Лентазио был основан в середине XI века как обитель монахинь-бенедиктинок.
Документ написан нотариальным курсивом на основе минускула. Строчные буквы являются основными в документе. Они же используются при написании некоторых имён и всех названий мест. Прописные буквы используются преимущественно после точек, обозначающих окончание смыслового предложения. Также иногда используются при написании некоторых имён. Лигатуры хорошо заметны, хотя буквы внутри слов прижаты друг у другу довольно тесно. Слова написаны слитно с предлогами и союзами. Знаки сокращения присутствуют повсеместно, однако союз et не сокращается. Знаки препинания представлены точками, обозначающими паузы между смысловыми конструкциями. Также присутствует особый знак окончания основного текста юридического акта и особый знак разделения, похожий на точку с запятой. Для записи чисел используется пропись.
Формуляр типичен для миланских актов того времени. Документ начинается с указания хронологической даты, которая представлена формулой Anno dominice incarnationis (год от воплощения Христа). Диспозиция содержит глагол, обозначающий суть документа. Слово investivit в буквальном переводе означает «облачает» или «одевает». Этот же смысл лежит в основе юридического действия, так как продавец совершает инвеституру в отношении покупателя, т.е. наделяет, облекает того правами, связанными с продаваемой собственностью. Эсхатокол содержит списки свидетелей. В документе нет никаких специальных знаков для оформления списка свидетелей. Их имена записаны подряд в строку и предваряются лишь словом interfuerunt («присутствовали»). Текст завершается личным знаком и подписью нотария Ардерика.писью нотария Ардерика.
Акт продажи домов в Пискарии; 1188 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 143. № 3
Фото: Травин И.Д.
Лицевая сторона листа
Акт продажи домов в Пискарии; 1188 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 143. № 3
Фото: Травин И.Д.
Оборотная сторона листа
Знаки аутентификации в акте продажи домов в Пискарии; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 143. № 3
Нотариальный знак Ардерика Граттакелума; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 143. № 3
Дорсальные надписи на акте продажи домов в Пискарии; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 143. № 3