Завещание Виоланты Сакрати; 1463 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 135. № 6

Категории

Рукописи латинского алфавита

Идентификатор
Завещание Виоланты Сакрати; 1463 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 135. № 6
Название
Завещание Виоланты Сакрати; 1463 г.; Архив СПбИИ РАН. ЗЕС. Колл. 4. Карт. 135. № 6
Вид (Тип)
Акт
Разновидность (характер)
Завещание
Аннотация
Нотариальный акт, представляющий собой завещание госпожи Виоланте, дочери покойного графа Лодовико де Сан Бонифаччо и супруги графа Антонио де Сакрато.
Подлинность
Подлинник
Аргументация подлинности
Совокупность признаков: аутентичный формуляр, почерк, соответствующий образцам письма XV века, нотариальный знак и подпись нотария.
Количество листов
1
Алфавит
Латиница
Стиль / тип письма
Нотариальный курсив
Материал
Форма
Прямоугольник
Формат листа / тетради
Carta transversa
Цвет чернил
Коричневый
Страна
Италия
Учреждение создания
Провенанс
Судя по надписям на обложке документа, в XIX веке он хранился в Государственном архиве Модены. Пути приобретения его Н.П. Лихачевым пока неизвестны.
Состояние памятника
Хорошее
Состояние надписи
Утраты текста отсутствуют.
Текст на языке оригинала
[Нотариальный знак] (1) In Christi nomine amen. Divine inspirationis donum est et provide mentis (2) arbitrium ut anteq(uam) superveniat mortis hora quilibet se et sua sit solicitus ordinare. Quapropter (3) spectabilis et generosa matrona d(omi)na Violantes nata quondam magnifici (et) insignis comitis Ludo- (4) vici de Sancto Bonifacio et uxor spectabilis viri comitis Antonii de Sacrato, filii quonda(m) (5) magnifici equestris ordinis viri d(omi)ni Francisci de Sacrato, civis Fer(rarie) de contracta Sexti Sancti (6) Romani sana per gratiam D(omi)ni n(ost)ri Yh(es)u Xpi(sti) mente, sensu (et) intellectu, licet corpore langue(n)s, nolens (7) intestata decedere, sed testari volens se (et) sua per p(rese)ns suu(m) nu(n)cupativu(m) sine scriptis testa- (8) mentum disposuit (et) ordinavit in et per modu(m) infrascriptu(m), v(idelicet): [C-знак] primum q(ui)dem om(n)iu(m) (9) animam suam altissimo omnipotenti Deo eius conditori humil(ite)r ac pia voce com(m)endavit, cor- (10) pus autem suu(m) ordinavit cu(m) illud mori contigerit humari penes ecclesiam Sancti D(omi)nici civit(atis) (11) Ferrarie in archa nu(n)c sita in capella spectabiliu(m) fr(atr)um de Sacrato filio(rum) quonda(m) (et) heredu(m) (12) antelati magnifici d(omi)ni Francisci Sacrati circa cuius corporis sepulturam ipsa testatrix iussit (13) et ordinavit id expendi debere: quod condecens videbitur i(nfrascrip)tis suis com(m)issariis. [C-знак] Item reliq(ui)t (14) ip(s)a testatrix iure legati ecclesie sive plebi Sancti Martini ville Contrapadi districtus Fer(rarie) florenu(m) unu(m) auri: quem iussit, voluit et (15) mandavit per i(nfrascrip)tos suos commissarios exbursari debere om(n)i vice et quandocumq(ue) fieri, continget una campana pro dicta ecclesia utra alia(m) (16) campana(m): que de p(rese)nti reperitur sita in (et) super campanili ip(s)ius ecclesie et hoc pro anima ip(s)ius testatricis: et casu quo veniret ip(s)i eccl(es)ie (17) solvenda aliqua canonica portio voluit, iussit (et) ordinavit ipsa testatrix dictu(m) florenu(m) auri utsup(ra) p(er) ea(m) testatricem ip(s)i eccl(es)ie sive plebi (18) legatum confundi debere in dictam canonicam portionem. [C-знак] Item ordinavit, iussit (et) mandavit ip(s)a testatrix q(uod) per i(nfrascrip)tos eius com- (19) missarios dispensentur (et) distribuantur floreni quatuor auri de bonis ip(s)ius testatricis: qui d(e) presenti sunt penes ip(s)am testatrice(m) in quada(m) eius capsa (20) simul cu(m) dicto floreno auri per eam utsup(ra) legato dicte ecclesie sive plebi Sancti Martini ut asseruit in (et) p(er) modu(m) i(nfrascrip)tum v(idelicet) primo q(uod) ex eis (21) florenis quatuor auri q(uam) primu(m) mortua fuerit ip(s)a testatrix celebrentur misse Sancti Gregorii per illu(m) sacerdotem quem infranominati (22) eius com(m)issarii elegerint (et) nominaverint. Item q(uod) reliquu(m) dicto(rum) florenorum quatuor auri quod supererit celebratis dictis missis (23) Sancti Gregori in pias causas distribuatur prout i(nfrascrip)tis suis commissariis visum fuerit expedire et hoc pro anima ip(s)ius testatricis. [C-знак] Item iussit, (24) voluit (et) ordinavit ip(s)a testatrix q(uod) per infranotatos eius com(m)issarios q(uam) primu(m) mortua fu(er)it ip(s)a testatrix vendatur unus eius rubinetus (25) parvus ligatus in auro et p(re)tiu(m) eiusde(m) per eosde(m) suos com(m)issarios distribuatur (et) dispensetur in pauperes (et) egenas personas s(e)c(un)d(u)m (et) prout videbitur (26) ip(s)is suis i(nfrascrip)tis com(m)issariis et hoc pro anima ip(s)ius testatricis. [C-знак] Item reliquit ip(s)a testatrix iure legati honeste d(omi)ne Christofore (27) de Florentia, que ipsi testatrici inservivit circam eius p(rese)ntem infirmitatem unam vestem a dorso ip(s)ius testatricis de panno nigro cu(m) mani- (28) cis parvis et hoc in p(re)miu(m) et insatisfactionem mercedis (et) laboris eiusde(m) d(omi)ne Christofore. [C-знак] Item reliquit ip(s)a testatrix eode(m) iure (29) legati honeste d(omi)ne Christofore uxori Francisci Mascaroni h(abita)toris ville Gaibe districtus Fer(rarie) et comitatus Ficaroli unam lacernam sive (30) zorneam de panno nigro a dorso ip(s)ius testatricis. Et hoc pro anima eius testatricis. [C-знак] Item reliquit ip(s)a testatrix spectabilibus (31) d(omi)nabus Joanne adolescenti (et) Helene, Catarine (et) Lucie infantibus sororibus (et) filiabus legiti(mi)s (et) naturalibus natis ex ea testatrice (et) (32) dicto comite Antonio eius marito florenos quatuor auri, v(idelicet) unicuiq(ue) eo(rum) unu(m) florenu(m) auri tantum. Jubens (et) mandans ip(s)a testatrix (33) eas d(omi)nam Ioannam, Helenam, Catarinam et Luciam sorores (et) eius testatricis filias esse tacitas (et) contentas om(n)i sua legiti(m)a (et) por- (34) tione sibi debita iure nature in bonis (et) hereditate ip(s)ius testatricis. Suos autem com(m)issarios (et) huius sui testamenti (et) sue (35) ultime voluntatis executores ad exeq(ue)ndum om(n)ia (et) singula in p(rese)nti testamento disposita (et) ordinata ip(s)a testatrix elegit, nominavit (36) (et) esse voluit magnificam (et) g(e)n(er)osam d(omi)nam d(omi)nam Tadeam de Sacrato matrem dicti comitis Antonii eius viri et spectabilem vir(um) (37) et excellentem juris utriusq(ue) doctorem (et) comitem insignem d(omi)n(um) Jacobum de Sacrato filiu(m) dicte d(omi)ne Tadee (et) cognatum ip(s)ius (38) testatricis ambos insolidum. Quibus suis com(m)issariis (et) executoribus ipsa testatrix dedit atq(ue) contulit plenam liberam (et) absolutam (39) licentiam, auctoritatem (et) potestatem sp(eci)alem (et) g(e)n(er)alem et plenum liberum absolutum sp(eci)ale (et) g(e)n(er)ale mandatum sua auctoritate propria (40) (et) sine auct(oritat)e et licentia alicuius iusdicentis capiendi de bonis sue hereditatis (et) illa vendendi et alienandi (et) de p(re)tio (et) pretiis con- (41) veniendi (et) possessiones bono(rum) tradendi (et) cetera bona sue hereditatis obligandi usq(ue) ad integram (et) p(er)fectam solutione(m) (et) satisfactio(n)e(m) (42) o(m)ni(um) (et) singulo(rum) in p(rese)nti testamento relicto(rum) (et) ordinato(rum) et hoc per publicu(m) instrumentu(m) de predictis conficiendu(m) si opus (43) erit cu(m) clausulis (et) cautellis necessariis (et) opportunis. [C-знак] In om(n)ibus autem aliis suis bonis mobilibus (et) immo- (44) bilibus, iuribus (et) actionibus tam p(rese)ntibus q(uam) futuris (et) no(m)i(ni)bus debito(rum) ubicumq(ue) consistant et esse reperiantur sibi heredes universales (45) instituit, elegit, reliquit, nominavit (et) e(ss)e voluit spectabiles adolescentes Benastrutu(m) et Ludovicu(m) fr(atr)es filios ip(s)ius testatricis (46) legiti(m)os (et) naturales ex ea testatrice (et) p(re)fato comite Antonio de Sacrato eius viro natos (et) procreatos equaliter (et) equis portionibus. (47) Ita tamen, q(uod) dictus comes Antonius eius testatricis maritus sit d(omi)n(u)s (et) heres usufructuarius in vita sua tantum omnium (48) (et) singulo(rum) bono(rum) ip(s)ius testatricis, quem ex nu(n)c ipsa testatrix sibi heredem unversalem usufructuariu(m) in vita tantu(m) utsupra (49) instituit (et) esse voluit (et) nominavit. Et si unus ex dictis eius filiis h(e)r(e)dibus antenominatis sine filiis legit(im)is masculis decederet, voluit (50) ipsa testatrix, iussit (et) mandavit alterum sup(er)viventem premortuo succedere in quota (et) parte sua et sic ex nu(n)c dictum sup(er)vivente(m) (51) al(te)r quandocumq(ue) sine filiis legiti(mi)s masculis tantu(m) tunc sibi h(e)r(e)dem universalem instituit, substituit (et) e(ss)e voluit ip(s)a testatrix p(re)fatum (52) comitem Antoniu(m) eius virum si idem supervixerit et casu quo tunc premortuus esset sine filiis legit(im)is masculis ex legiti(m)o (et) vero (53) matrimonio procreatis sibi h(e)r(e)des universales instituit, substituit, no(m)i(n)avit (et) esse voluit p(re)fatas d(omi)nas Joannam, Helenam, Catarinam (54) et Luciam eius testatricis filias legiti(m)as (et) naturales utsup(ra). Et hoc esse et esse velle suu(m) ulti(m)u(m) testamentum (et) suam ulti(m)a(m) volun- (55) tatem asseruit confessa fuit (et) protestata ip(s)a testatrix: quod (et) quam voluit (et) ordinavit ip(s)a testatrix valere (et) valere debere iure (56) testamenti et si iure testamenti non valet, non valurit vel valere non poterit, voluit (et) mandavit illud et illam valere et valere debere (57) saltem iure codicillo(rum) vel iure cuiuslibet alterius ultime voluntatis qua melius (et) efficacius valere poterit (et) tenere fremius. (58) Actum, lectum (et) publicatum fuit hoc p(rese)ns testamentum p(er) me, Joannem de Castello not(ar)iu(m) i(nfrascrip)tu(m) de voluntate (et) iussu dicte d(omi)ne (59) Violantis testatricis uts(upra), anno Nativitatis Domi(ni)ce mill(es)i(m)o quadringentesimo sexagesimo tertio indictione undeci(m)a die (60) tercio mensis Octobris, in domo h(ab)itationis ip(s)ius testatricis (et) filio(rum) etiam (et) h(e)r(e)dum quonda(m) antelati d(omi)ni Francisci de Sacrato; (61) posita (et) confinata in villa Contrapadi districtus Ferrarie. Ad cuius testamenti publicationem presentes fuere testes i(nfrascrip)ti, vocati (et) ab ip(s)a (62) testatrice ore proprio rogati, v(idelicet): [C-знак] venerabilis vir d(omi)n(u)s Almericus de Bischitiis, p(re)positus Maioris eccl(es)ie ferrariensis et archip(re)sbiter (63) plebis dicte ville Contrapadi, filius quondam Petri, civis Fer(rarie) de contracta S(an)cti Romani, [C-знак] excellens (et) famosus iuris utriusq(ue) doctor d(omi)n(u)s (64) Augustinus de Bofranciscis de Arimino, natus quondam famosi et excellentis iuris utriusq(ue) doctoris d(omi)ni Ugolini, civis Fer(rarie) d(e) (con)(tra)cta Sancti Gregorii, (65) [C-знак] magister Joannes de Sancta Anna, Yrineus filius Bartholamei de Tizonibus de Verzellis, civis Fer(rarie) d(e) contracta S(an)cti Salvatoris, [C-знак] Franciscus (66) Fusarius aurifex, filius quonda(m) Joannis, civis Fer(rarie) de (con)(tra)cta S(an)cti Apolinaris, [C-знак] Bonifatius de Peruciis de Florencia factor p(re)nominati domini (67) Augusti (et) [Ufrum] filius quondam Amadei civis Fer(rarie) de (con)(tra)cta predicta Sancti Gregorii, [C-знак] Salvator Thomei filius quonda(m) Jacobi, (68) h(ab)it(at)or dicte ville Contrapadi, [C-знак] Joannes Grande, filius quondam Andree de Friuoli, familiaris sup(ra)nominati d(omi)ni Jacobi de Sacrato, (69) h(ab)it(at)or de p(rese)nti in dicta villa Contrapadi (et) alii. (70) Ego Joannes filius quondam p(re)stantis viri s(e)r Ludovici de Castello civis Fer(rarie), imperiali auct(oritat)e not(ar)ius publicus ferrariensis pre (71) dictis om(ni)bus (et) singulis suprascriptis in dicto testamento contentis presens fui ea q(uam) rogatus a dicta testatrice (72) scribere scripsi. [Нотариальный знак] (73) [другой рукой] Millesimo quadringentesimo sexagesimo quarto indictione duod(e)cima die quartodecimo mensis iunii registratu(m) fuit p(rese)ns su(pra)sc(rip)tum instrum(entum) p(er) me Antoniu(m) f(ilium) q(uondam) s(e)r Andree de Xona (74) not(ariu)m publicu(m) Ferr(arie) et ex notariis ad memoriale co(mmu)nis Ferrarie deputatis ideo hic me subscripsi signu(m)q(ue) meu(m) apposui consuetu(m). Et p(ro) solem(n)itate p(rese)ntis instrum(en)ti recepit s(a)p(iens) (75) vir Malatesta de Ariostis dicti memorialis preses. [другой рукой] [A] sc(ri)pto s[e]r Johane not(ario) foldos sex den[arios] decem m[archesanos] die septi(m)o jan(uar)ii 1466
Комментарий линвистический
Документ составлен на средневековой латыни области Эмилия-Романья. Самым заметным отличием средневековой латыни в рукописных памятниках служит замена дифтонгов “ae” и “oe” классической латыни одной буквой “e”.
Техническая дата
1463-10-03
Дата создания (внутренняя датировка)
Anno Nativitatis Dominice millesimo quadringentesimo sexagesimo tertio indictione undecima die tercio mensis Octobris.
Дата создания (точная)
1463-10-03
Обоснование датировки
Дата указана в тексте.
Век
XV в.
Персона (Автор)
Комментарий палеографический
Документ написан нотариальным курсивом XV века.
Комментарий исторический
Завещания представляют особый интерес как предмет исследования, поскольку анализ формуляра этих документов может обеспечить широту представлений о самых различных сферах жизни средневекового общества: это регулирование брачно-семейных отношений, правовой статус различных социальных слоев, категории вещного права, обязательства и др. Рассмотрение формуляра завещаний несомненно важно также для изучения истории деловой письменности. Представленное завещание, как и другие феррарские документы такого рода, построено по образцу, данному в труде известного болонского юриста Роландина Пассагерия (ок.1215-1300) «Summa artis notariae» («Сумма нотариального искусства»). Обязательное соблюдение всех правил установленной формы при составлении завещания было условием его действительности, и формальные требования здесь были значительно выше, чем при составлении документов другого рода: ведь завещание начинает действовать после смерти наследодателя и при несоблюдении необходимых формальностей могла возникнуть опасность искажения его воли и иных злоупотреблений. Диспозиция (расположение частей формуляра завещания) должна была строиться в надлежащем порядке и включать самое большее шесть частей: 1) Prooemium – введение; 2) Legata propter animam – о легатах для души; 3) Institutio heredum – назначение наследника/наследников; 4) Substitutio heredum – подназначение наследников; 5) Providentiae – забота об остальных легатариях; 6) Clausula finalis – заключительная клаузула. Три части из шести – введение, назначение наследников и заключительная клаузула были выделены Роландином как обязательные (necessaria); остальные же, названные произвольными (voluntaria), включались согласно воле наследодателя. При этом в Сумме не названы (очевидно, как само собой разумеющиеся) те необходимые для каждого документа части, без которых он теряет силу (validitas). Это инвокация, хронологическая и локальная дата и поименное перечисление свидетелей. Как было упомянуто выше, во всех случаях тексту завещания предшествует инвокация: «In XPisti nomine», или «In nomine Domini». Далее следует хронологическая и локальная дата; впрочем, в некоторых документах локальная дата может быть отнесена в конец, так же как поименное перечисление свидетелей. Введение начинается с обозначения полного имени завещателя и места его проживания. Если документ составлялся в доме наследодателя, и это отражала локальная дата, то при написании его имени место его проживания как правило не обозначалось. Если завещание оставляла женщина, документ указывал ее семейное положение. Здесь следует подчеркнуть, что не только вдовы, но и женщины, состоявшие в браке, могли составлять завещание, то есть распоряжаться принадлежавшим им имуществом независимо от воли мужа. Непременной частью введения является указание на причину, побудившую завещателя на составление этого документа. При этом обязательно свидетельство о его состоянии, особенно о том, что он находится в здравом уме и твердой памяти; ведь душевнобольные лишены возможности распоряжаться своим имуществом. Часто к этому присоединяется то, что завещатель, будучи здрав умом, болен и слаб телом (corpore languens). Реже отражалось то, что приказавший составить такой документ находится в полном здравии, то есть им двигало только опасение умереть, не оставив распоряжения своим имуществом (ab intestato decedere). Важной частью введения являлось указание вида завещания: составлено ли оно наследодателем и представлено нотарию для окончательного оформления в письменном виде (in scriptis), или последняя воля объявлена в присутствии нотария и свидетелей устно (sine scriptis). Если речь идет об устном объявлении последней воли, задачей нотария является облечь такое завещание, называемое нункупативным (testamentum nuncupativum) в соответствующую форму. Начало основной части завещания содержит распоряжения о заупокойных службах и месте захоронения умершего. В заботе о спасении души завещатели часто выделяли определенные суммы для раздачи бедным и нищим, иногда узникам. Для благочестивых целей предназначались не только деньги, но и движимое имущество. Центральную, основную часть завещания, составляют легаты (сингулярное преемство) и назначение наследника (универсальное преемство).
Комментарий дипломатический
Особенностью итальянских актов является то, что их действительность обеспечивалась сочетанием подписи нотария и его нотариального знака, а также перечислением имен свидетелей, присутствовавших при совершении сделки. Итальянские документы уже в XII веке не нуждались ни в подписях, ни в печатях; нотариальному акту для приобретения им официальной силы достаточно было подписи нотария, составившего документ, и изображения его нотариального знака.
Место создания

© 2024 Санкт-Петербургский Институт истории РАН

Войти